BestDivision Logo

शिव ताण्डव स्तोत्र - Shiv Tandav Strotam - Word By Word Full Explanation

Jayant Kumar
Jayant Kumar  @jayantkumar314
Created At - 2024-10-11
Last Updated - 2024-10-11

Table of Contents

  • जटाटवी गलज्जलप्रवाह पावितस्थले गलेऽव लम्ब्यलम्बितां भुजंगतुंग मालिकाम्‌। डमड्डमड्डमड्डमन्निनाद वड्डमर्वयं चकारचण्डताण्डवं तनोतु नः शिव: शिवम्‌ ॥१॥
    • जटाटवी गलज्जल प्रवाह पावितस्थले
    • गलेऽवलम्ब्य लम्बितां भुजङ्गतुंगमालिकाम्
    • डमड्डमड्डमड्डमन्निनादवड्डमर्वयं
    • चकार चण्डताण्डवं तनोतु नः शिवः शिवम्
  • जटाकटा हसंभ्रम भ्रमन्निलिंपनिर्झरी विलोलवीचिवल्लरी विराजमानमूर्धनि। धगद्धगद्धगज्ज्वल ल्ललाटपट्टपावके किशोरचंद्रशेखरे रतिः प्रतिक्षणं मम ॥२॥
    • जटाकटाहसम्भ्रमभ्रमन्निलिम्पनिर्झरी
    • विलोलवीचिवल्लरी विराजमानमूर्धनि
    • धगद्धगद्धगज्ज्वलल्ललाटपट्टपावके
    • किशोरचन्द्रशेखरे रतिः प्रतीक्षनं मम
  • धराधरेंद्रनंदिनी विलासबन्धुबन्धुर स्फुरद्दिगंतसंतति प्रमोद मानमानसे। कृपाकटाक्षधोरणी निरुद्धदुर्धरापदि क्वचिद्विगम्बरे मनोविनोदमेतु वस्तुनि ॥३॥
    • धराधरेंद्रनंदिनी विलासबन्धुबन्धुर
    • स्फुरद्दिगंतसंतति प्रमोद मानमानसे
    • कृपाकटाक्षधोरणी निरुद्धदुर्धरापदि
    • क्वचिद्विगम्बरे मनोविनोदमेतु वस्तुनि
  • जटाभुजंगपिंगल स्फुरत्फणामणिप्रभा कदंबकुंकुमद्रव प्रलिप्तदिग्व धूमुखे। मदांधसिंधु रस्फुरत्वगुत्तरीयमेदुरे मनोविनोदमद्भुतं बिंभर्तुभूत भर्तरि ॥४॥
    • जटाभुजंगपिंगल स्फुरत्फणामणिप्रभा
    • कदंबकुंकुमद्रव प्रलिप्तदिग्व धूमुखे
    • मदांधसिंधु रस्फुरत्वगुत्तरीयमेदुरे
    • मनोविनोदमद्भुतं बिंभर्तुभूत भर्तरि
  • सहस्रलोचन प्रभृत्यशेषलेखशेखर प्रसूनधूलिधोरणी विधूसरां घ्रिपीठभूः। भुजंगराजमालया निबद्धजाटजूटकः श्रियैचिरायजायतां चकोरबंधुशेखरः ॥५॥
    • सहस्रलोचन प्रभृत्यशेषलेखशेखर
    • प्रसूनधूलिधोरणी विधूसरां घ्रिपीठभूः
    • भुजंगराजमालया निबद्धजाटजूटकः
    • श्रियैचिरायजायतां चकोरबंधुशेखरः
  • ललाटचत्वरज्वल द्धनंजयस्फुलिंगभा निपीतपंच सायकंनम न्निलिंपनायकम्‌। सुधामयूखलेखया विराजमानशेखरं महाकपालिसंपदे शिरोजटालमस्तुनः ॥६॥
    • ललाटचत्वरज्वल द्धनंजयस्फुलिंगभा
    • निपीतपंच सायकंनम न्निलिंपनायकम्
    • सुधामयूखलेखया विराजमानशेखरं
    • महाकपालिसंपदे शिरोजटालमस्तुनः
  • करालभालपट्टिका धगद्धगद्धगज्ज्वल द्धनंजया धरीकृतप्रचंड पंचसायके। धराधरेंद्रनंदिनी कुचाग्रचित्रपत्र कप्रकल्पनैकशिल्पिनी त्रिलोचनेरतिर्मम ॥७॥
    • करालभालपट्टिका धगद्धगद्धगज्ज्वल
    • द्धनंजया धरीकृतप्रचंड पंचसायके
    • धराधरेंद्रनंदिनी कुचाग्रचित्रपत्र
    • कप्रकल्पनैकशिल्पिनी त्रिलोचनेरतिर्मम
  • नवीनमेघमंडली निरुद्धदुर्धरस्फुर त्कुहुनिशीथनीतमः प्रबद्धबद्धकन्धरः। निलिम्पनिर्झरीधरस्तनोतु कृत्तिसिंधुरः कलानिधानबंधुरः श्रियं जगंद्धुरंधरः ॥८॥
    • नवीनमेघमंडली निरुद्धदुर्धरस्फुर
    • कुहुनिशीथनीतमः प्रबद्धबद्धकन्धरः
    • निलिम्पनिर्झरीधरस्तनोतु कृत्तिसिंधुरः
    • कलानिधानबंधुरः श्रियं जगंद्धुरंधरः
  • प्रफुल्लनीलपंकज प्रपंचकालिमप्रभा वलंबि कंठकंध लीरुचि प्रबंधकंधरम्‌। स्मरच्छिदं पुरच्छिदं भवच्छिदं मखच्छिदं गजच्छिदांधकच्छिदं तमंतकच्छिदं भजे ॥९॥
    • प्रफुल्लनीलपंकज प्रपंचकालिमप्रभा
    • वलंबि कंठकंध लीरुचि प्रबंधकंधरम्
    • स्मरच्छिदं पुरच्छिदं भवच्छिदं मखच्छिदं
    • गजच्छिदांधकच्छिदं तमंतकच्छिदं भजे
  • अखर्वसर्वमंगला कलाकदम्बमंजरी रसप्रवाह माधुरी विजृंभणा मधुव्रतम्‌। स्मरांतकं पुरातकं भवांतकं मखांतकं गजांतकांधकांतकं तमंतकांतकं भजे ॥१०॥
    • अखर्वसर्वमंगला कलाकदम्बमंजरी
    • रसप्रवाह माधुरी विजृंभणा मधुव्रतम्
    • स्मरांतकं पुरातकं भवांतकं मखांतकं
    • गजांतकांधकांतकं तमंतकांतकं भजे
  • जयत्वदभ्रविभ्रम भ्रमद्भुजंगमस्फुरद्ध गद्धगद्विनिर्गमत्कराल भाल हव्यवाट्। धिमिद्धिमिद्धि मिध्वनन्मृदंग तुंगमंगलध्वनिक्रमप्रवर्तित: प्रचण्ड ताण्डवः शिवः ॥११॥
    • जयत्वदभ्रविभ्रम भ्रमद्भुजंगमस्फुरद्ध
    • गद्धगद्विनिर्गमत्कराल भाल हव्यवाट्
    • धिमिद्धिमिद्धि मिध्वनन्मृदंग तुंगमंगलध्वनिक्रमप्रवर्तितः प्रचण्ड ताण्डवः शिवः
  • दृषद्विचित्रतल्पयो र्भुजंगमौक्तिकस्र जोर्गरिष्ठरत्नलोष्ठयोः सुहृद्विपक्षपक्षयोः। तृणारविंदचक्षुषोः प्रजामहीमहेन्द्रयोः सम प्रवृत्तिकः कदा सदाशिवं भजाम्यहम् ॥१२॥
    • दृषद्विचित्रतल्पयो र्भुजंगमौक्तिकस्रजोर्गरिष्ठरत्नलोष्ठयोः
    • सुहृद्विपक्षपक्षयोः
    • तृणारविंदचक्षुषोः प्रजामहीमहेन्द्रयोः
    • सम प्रवृत्तिकः कदा सदाशिवं भजाम्यहम्
  • कदा निलिम्प-निर्झरीनिकुंज-कोटरे वसन् विमुक्त-दुर्मतिः सदा शिरःस्थ-मंजलिं वहन्। विमुक्त-लोल-लोचनो ललाम-भाललग्नकः शिवेति मंत्र-मुच्चरन् कदा सुखी भवाम्यहम् ॥१३॥
    • कदा निलिम्प-निर्झरीनिकुंज-कोटरे वसन्
    • विमुक्त-दुर्मतिः सदा शिरःस्थ-मंजलिं वहन्
    • विमुक्त-लोल-लोचनो ललाम-भाललग्नकः
    • शिवेति मंत्र-मुच्चरन् कदा सुखी भवाम्यहम्
  • निलिम्प नाथनागरी कदम्ब मौलमल्लिका-निगुम्फनिर्भक्षरन्म धूष्णिकामनोहरः। तनोतु नो मनोमुदं विनोदिनींमहनिशं परिश्रय परं पदं तदंगजत्विषां चयः ॥१४॥
    • निलिम्प नाथनागरी कदम्ब मौलमल्लिका-निगुम्फनिर्भक्षरन्म धूष्णिकामनोहरः
    • तनोतु नो मनोमुदं विनोदिनीं महानिशं
    • परिश्रय परं पदं तदंगजत्विषां चयः
  • प्रचण्ड वाडवानल प्रभाशुभप्रचारणी महाष्टसिद्धिकामिनी जनावहूत जल्पना। विमुक्त वाम लोचनो विवाहकालिकध्वनिः शिवेति मन्त्रभूषगो जगज्जयाय जायताम्‌ ॥१५॥
    • प्रचण्ड वाडवानल प्रभाशुभप्रचारणी
    • महाष्टसिद्धिकामिनी जनावहूत जल्पना
    • विमुक्त वाम लोचनो विवाहकालिकध्वनिः
    • शिवेति मन्त्रभूषगो जगज्जयाय जायताम्
  • इमं हि नित्यमेव मुक्तमुक्तमोत्तम स्तवं पठन्स्मरन्‌ ब्रुवन्नरो विशुद्धमेति संततम्‌। हरे गुरौ सुभक्तिमाशु याति नान्यथागतिं विमोहनं हि देहिनां सुशङ्करस्य चिंतनम् ॥१६॥
    • इमं हि नित्यमेव मुक्तमुक्तमोत्तम स्तवं
    • पठन्स्मरन्‌ ब्रुवन्नरो विशुद्धमेति संततम्
    • हरे गुरौ सुभक्तिमाशु याति नान्यथागतिं
    • विमोहनं हि देहिनां सुशङ्करस्य चिंतनम्
  • पूजाऽवसानसमये दशवक्रत्रगीतं यः शम्भूपूजनपरम् पठति प्रदोषे। तस्य स्थिरां रथगजेंद्रतुरंगयुक्तां लक्ष्मिं सदैव सुमुखीं प्रददाति शम्भुः ॥१७॥
    • पूजाऽवसानसमये दशवक्रत्रगीतं
    • यः शम्भूपूजनपरम् पठति प्रदोषे
    • तस्य स्थिरां रथगजेंद्रतुरंगयुक्तां
    • लक्ष्मिं सदैव सुमुखीं प्रददाति शम्भुः
  • ॥ इति श्रीरावणकृतं शिव ताण्डवस्तोत्रं सम्पूर्णम् ॥
    • इति श्रीरावणकृतं
    • शिव ताण्डवस्तोत्रं सम्पूर्णम्

जटाटवी गलज्जलप्रवाह पावितस्थले गलेऽव लम्ब्यलम्बितां भुजंगतुंग मालिकाम्‌। डमड्डमड्डमड्डमन्निनाद वड्डमर्वयं चकारचण्डताण्डवं तनोतु नः शिव: शिवम्‌ ॥१॥

जटाटवी गलज्जल प्रवाह पावितस्थले

Jatāṭavī Galajjala Pravāha Pāvitasthale

  • जटाटवी (Jatāṭavī): जटाओं का वन (माथे पर भगवान शिव की घनी जटाएँ)
    • Matted hair (The forest of tangled hair of Lord Shiva)
  • गलज्जल (Galajjala): बहता हुआ जल
    • Flowing water (Refers to the water of the Ganga)
  • प्रवाह (Pravāha): प्रवाह, धारा
    • Stream (The stream or flow)
  • पावित (Pāvita): शुद्ध
    • Purified (Purifying or sacred)
  • स्थले (Sthale): स्थान या भूमि
    • Ground (The surface or place)

English Translation: "With the flowing water from Lord Shiva’s matted locks, the ground is purified."

Hindi Translation: “भगवान शिव की जटाओं से बहते हुए गंगा के जल से पृथ्वी पवित्र हो जाती है।”

गलेऽवलम्ब्य लम्बितां भुजङ्गतुंगमालिकाम्

Gale'valambya Lambitām Bhujanga-Tunga-Mālikām

  • गले (Gale): गले में
    • Neck (Around the neck)
  • अवलम्ब्य (Avalambya): धारण करना, लटकाना
    • Wearing or Hanging (To adorn)
  • लम्बिताम् (Lambitām): झूलते हुए
    • Dangling (Hanging down)
  • भुजङ्ग (Bhujanga): सर्प
    • Serpent (Snake)
  • तुंगमालिकाम् (Tunga-Mālikām): उंची माला
    • High garland (A long garland)

English Translation: "Wearing a long garland of serpents hanging down his neck."

Hindi Translation: “भगवान शिव के गले में लटकी हुई ऊँची सर्पों की माला।”

डमड्डमड्डमड्डमन्निनादवड्डमर्वयं

Ḍamaḍḍamaḍḍamaḍḍamannināda-vaḍḍamarvayaṃ

  • डमड्डम (Ḍamaḍḍama): डमरू की ध्वनि
    • Sound of the Damru (Refers to the rhythmic beat of Lord Shiva’s drum)
  • नाद (Nāda): ध्वनि, गूंज
    • Sound (The reverberating sound)
  • वड्डम (Vaḍḍama): तेज आवाज़
    • Loud sound (A powerful sound)
  • अर्वयम् (Arvayam): गूंज
    • Reverberating (Echoing or spreading sound)

English Translation: "Resonating with the powerful sound of the Damru (Shiva’s drum)."

Hindi Translation: “डमरू की गूंजती हुई शक्तिशाली ध्वनि के साथ।”

चकार चण्डताण्डवं तनोतु नः शिवः शिवम्

Chakāra Chaṇḍa Tāṇḍavaṃ Tanotu Naḥ Śivaḥ Śivam

  • चकार (Chakāra): किया
    • Performed (To do or perform)
  • चण्ड (Chaṇḍa): उग्र
    • Fierce (Intense or fierce)
  • ताण्डवं (Tāṇḍavaṃ): तांडव नृत्य
    • Tandava (The cosmic dance of Lord Shiva)
  • तनोतु (Tanotu): प्रदान करें
    • Grant (Bestow or give)
  • नः (Naḥ): हमें
    • Us (To us)
  • शिवः (Śivaḥ): शिव भगवान
    • Lord Shiva
  • शिवम् (Śivam): कल्याण
    • Blessings (Auspiciousness)

English Translation: "Lord Shiva performed the fierce Tandava dance. May He grant us auspiciousness."

Hindi Translation: "भगवान शिव ने उग्र तांडव नृत्य किया, और वे हमें कल्याण प्रदान करें।"

जटाकटा हसंभ्रम भ्रमन्निलिंपनिर्झरी विलोलवीचिवल्लरी विराजमानमूर्धनि। धगद्धगद्धगज्ज्वल ल्ललाटपट्टपावके किशोरचंद्रशेखरे रतिः प्रतिक्षणं मम ॥२॥

जटाकटाहसम्भ्रमभ्रमन्निलिम्पनिर्झरी

Jaṭā-Kaṭāha-Sambhrama-Bhraman-Nilimpa-Nirjharī

  • जटा (Jaṭā): जटाएँ
    • Matted hair (Locks of Lord Shiva's hair)
  • कटाह (Kaṭāha): कटोरा, मटकी (अर्थात जटाओं के भीतर)
    • Cauldron or vessel (Refers to the space in his hair, where the Ganga is held)
  • सम्भ्रम (Sambhrama): भ्रमण, घूर्णन
    • Whirling (Circulating or moving)
  • भ्रमण (Bhraman): घूमना
    • Whirling (Spinning or turning)
  • निलिम्प (Nilimpa): देवता
    • Celestial beings or gods
  • निर्झरी (Nirjharī): झरना
    • Stream (Waterfall or flowing river)

English Translation: "The whirling stream of the celestial Ganga flows rapidly from the vessel of his matted hair."

Hindi Translation: “भगवान शिव की जटाओं के भीतर से, देवताओं की गंगा नदी तेजी से बहती है।”

विलोलवीचिवल्लरी विराजमानमूर्धनि

Vilola-Vīci-Vallarī Virājamāna-Mūrdhani

  • विलोल (Vilola): लहराती हुई
    • Waving (Fluttering or moving)
  • वीचि (Vīci): लहरें
    • Waves (Ripples or waves)
  • वल्लरी (Vallarī): लताओं की तरह
    • Creepers (Twisting like vines)
  • विराजमान (Virājamāna): शोभायमान
    • Resplendent (Radiating or glowing)
  • मूर्धनि (Mūrdhani): सिर पर
    • On the head (Refers to Lord Shiva's head)

English Translation: "The waves of the celestial river, moving like creepers, shine gloriously on his head."

Hindi Translation: “गंगा की लहरें, लताओं की तरह, भगवान शिव के सिर पर शोभायमान हैं।”

धगद्धगद्धगज्ज्वलल्ललाटपट्टपावके

Dhagaddhagad Dhagaj-Jvalal Lalāṭa-Paṭṭa-Pāvake

  • धगद्धगद्ध (Dhagaddhagad): प्रचंड अग्नि की आवाज़
    • The crackling sound (Refers to the fierce sound of fire)
  • ज्वलत् (Jvalal): जलते हुए
    • Blazing (Burning)
  • ललाट (Lalāṭa): माथा
    • Forehead
  • पट्ट (Paṭṭa): पट्टी
    • Stripe or band
  • पावक (Pāvaka): अग्नि
    • Fire

English Translation: "The blazing fire on his forehead burns fiercely, making crackling sounds."

Hindi Translation: “भगवान शिव के माथे पर जलती हुई अग्नि से प्रचंड ध्वनि होती है।”

किशोरचन्द्रशेखरे रतिः प्रतीक्षनं मम

Kiśora-Candraśekhare Ratiḥ Pratīkṣaṇaṃ Mama

  • किशोर (Kiśora): किशोर (युवा चंद्र)
    • Young (Refers to the young crescent moon)
  • चन्द्रशेखर (Candraśekhara): चन्द्र को धारण करने वाला
    • Chandra Shekhara (The one who bears the moon, i.e., Shiva)
  • रतिः (Ratiḥ): प्रेम
    • Love or affection
  • प्रतीक्षनं (Pratīkṣaṇam): प्रत्येक क्षण
    • At every moment
  • मम (Mama): मेरा
    • My

English Translation: "May I be devoted to Lord Shiva, who bears the young crescent moon on his forehead, at every moment."

Hindi Translation: "मैं भगवान शिव के प्रति, जो अपने माथे पर युवा चंद्रमा धारण करते हैं, हर क्षण प्रेम से भरा रहूं।"

धराधरेंद्रनंदिनी विलासबन्धुबन्धुर स्फुरद्दिगंतसंतति प्रमोद मानमानसे। कृपाकटाक्षधोरणी निरुद्धदुर्धरापदि क्वचिद्विगम्बरे मनोविनोदमेतु वस्तुनि ॥३॥

धराधरेंद्रनंदिनी विलासबन्धुबन्धुर

Dharādharendra-Nandinī Vilāsa-Bandhu-Bandhur

धराधरेंद्रनंदिनी (Dharādharendra-Nandinī):

  • धराधर (Dharādhar): पर्वत, धरती का धारण करने वाला
    • Mountain (One who bears the earth)
  • इंद्र (Indra): राजा, स्वामी
    • King (Lord)
  • नंदिनी (Nandinī): आनंद देने वाली, देवी
    • Delightful (Goddess)

विलासबन्धुबन्धुर (Vilāsa-Bandhu-Bandhur):

  • विलास (Vilāsa): आनंद, विलासिता
    • Joy (Enjoyment)
  • बन्धु (Bandhu): संबंधी, प्रिय
    • Relative (Beloved)
  • बन्धुर (Bandhur): मित्र, साथी
    • Friend (Companion)

English Translation: "The goddess who brings joy to the mountains is the beloved friend."
Hindi Translation: “जो देवी पर्वतों में आनंद लाती हैं, वे प्रिय मित्र हैं।”

स्फुरद्दिगंतसंतति प्रमोद मानमानसे

Sphurat-Diganta-Santati Pramoda Māna-Manāse

स्फुरद्दिगंतसंतति (Sphurat-Diganta-Santati):

  • स्फुरत् (Sphurat): चमकता हुआ, झिलमिलाता हुआ
    • Shining (Sparkling)
  • दिगंत (Diganta): आकाश, दिशाएँ
    • Sky (Horizons)
  • संतति (Santati): श्रृंखला, निरंतरता
    • Chain (Continuity)

प्रमोद (Pramoda):

  • प्रमोद (Pramoda): खुशी, आनंद
    • Joy (Delight)

मानमानसे (Māna-Manāse):

  • मान (Māna): सम्मान, गर्व
    • Honor (Pride)
  • मनसे (Manāse): मन में
    • In the mind

English Translation: "The shining continuity of the horizons brings joy and honor to our minds."
Hindi Translation: “आसमान की चमकती निरंतरता हमारे मन में खुशी और सम्मान लाती है।”

कृपाकटाक्षधोरणी निरुद्धदुर्धरापदि

Kṛpā-Kaṭākṣa-Dhoraṇī Niruddha-Dur-Dharā-Padi

कृपाकटाक्षधोरणी (Kṛpā-Kaṭākṣa-Dhoraṇī):

  • कृपा (Kṛpā): कृपा, दया
    • Grace (Compassion)
  • कटाक्ष (Kaṭākṣa): दृष्टि, नजर
    • Glimpse (Glance)
  • धोरणी (Dhoraṇī): धारण करने वाली, धरती
    • Bearer (Earth)

निरुद्धदुर्धरापदि (Niruddha-Dur-Dharā-Padi):

  • निरुद्ध (Niruddha): रोका हुआ, नकारा गया
    • Stopped (Prevented)
  • दुर्धरा (Dur-Dharā): कठिन, असाध्य
    • Difficult (Hard to bear)
  • अपदि (Apadi): विपत्ति में
    • In trouble (Adversity)

English Translation: "May the grace that protects us from difficulties manifest in our lives."
Hindi Translation: “जो कृपा हमें कठिनाइयों से बचाती है, वह हमारे जीवन में प्रकट हो।”

क्वचिद्विगम्बरे मनोविनोदमेतु वस्तुनि

Kvacid-Vigambare Mano-Vinodam-Etu Vastuni

क्वचिद्विगम्बरे (Kvacid-Vigambare):

  • क्वचिद् (Kvacid): कभी-कभी, कहीं
    • Sometimes (Anywhere)
  • विगम्बरे (Vigambare): प्रकट होने वाला
    • Manifest (Visible)

मनोविनोदमेतु (Mano-Vinodam-Etu):

  • मन (Mana): मन
    • Mind
  • विनोद (Vinoda): आनंद, खेल
    • Joy (Play)
  • मेतु (Metu): आए
    • Come

वस्तुनि (Vastuni):

  • वस्तु (Vastu): वस्तु, चीज़
    • Thing (Object)
  • नि (Ni): में
    • In

English Translation: "May joy come to our minds in all things."
Hindi Translation: “सभी चीज़ों में हमारे मन में आनंद आए।”

जटाभुजंगपिंगल स्फुरत्फणामणिप्रभा कदंबकुंकुमद्रव प्रलिप्तदिग्व धूमुखे। मदांधसिंधु रस्फुरत्वगुत्तरीयमेदुरे मनोविनोदमद्भुतं बिंभर्तुभूत भर्तरि ॥४॥

जटाभुजंगपिंगल स्फुरत्फणामणिप्रभा

Jatā-Bhujaṅga-Piṅgala Sphurat-Phanāmaṇi-Prabhā

जटाभुजंगपिंगल (Jatā-Bhujaṅga-Piṅgala):

  • जटा (Jatā): जटाएँ, उलझी हुई बालियाँ
    • Matted hair (Tangled locks)
  • भुजंग (Bhujaṅga): सर्प, नाग
    • Serpent (Snake)
  • पिंगल (Piṅgala): सुनहरा, सुनहला
    • Golden (Yellowish)

स्फुरत्फणामणिप्रभा (Sphurat-Phanāmaṇi-Prabhā):

  • स्फुरत् (Sphurat): चमकता हुआ, झिलमिलाता हुआ
    • Shining (Sparkling)
  • फणा (Phanā): नाग का फण, सर्प का सिर
    • Hood (Of a serpent)
  • मणि (Maṇi): रत्न, कीमती पत्थर
    • Gem (Precious stone)
  • प्रभा (Prabhā): प्रकाश, आभा
    • Light (Radiance)

English Translation: "With the shining light of the hooded serpent adorned by matted hair."
Hindi Translation: “जटाओं से सुशोभित नाग के फण की चमकती हुई आभा।”

कदंबकुंकुमद्रव प्रलिप्तदिग्व धूमुखे

Kadamba-Kuṅkuma-Drava Pralipta-Digva-Dhūmukhe

कदंबकुंकुमद्रव (Kadamba-Kuṅkuma-Drava):

  • कदंब (Kadamba): एक प्रकार का फूल
    • Kadamba (A type of flower)
  • कुंकुम (Kuṅkuma): केसर, लाल रंग का
    • Saffron (Red color)
  • द्रव (Drava): तरल, द्रव्यमान
    • Liquid (Fluid)

प्रलिप्तदिग्व धूमुखे (Pralipta-Digva-Dhūmukhe):

  • प्रलिप्त (Pralipta): लिपटा हुआ, आवृत
    • Covered (Enveloped)
  • दिग्व (Digva): दिशाओं में
    • In directions (In the quarters)
  • धूमुखे (Dhūmukhe): धूम्र का मुख, धुंआ
    • Smoke (Face of smoke)

English Translation: "Covered with the saffron liquid of the Kadamba flowers and enveloped in smoke."
Hindi Translation: “कदंब फूलों के केसर के तरल से ढका हुआ और धुएं में लिपटा हुआ।”

मदांधसिंधु रस्फुरत्वगुत्तरीयमेदुरे

Madāndha-Sindhu Rasphurat-Tva-Guttarīya-Medure

मदांधसिंधु (Madāndha-Sindhu):

  • मद (Mada): मद, तृष्णा
    • Intoxication (Desire)
  • आंध (Āndha): अंधा, नेत्रहीन
    • Blind (Lacking sight)
  • सिंधु (Sindhu): महासागर, जल
    • Ocean (Water)

रस्फुरत्वगुत्तरीयमेदुरे (Rasphurat-Tva-Guttarīya-Medure):

  • रस (Rasa): रस, स्वाद
    • Essence (Taste)
  • फुरत् (Phurat): फैलता हुआ, स्पंदित
    • Spreading (Vibrating)
  • त्व (Tva): स्वभाव, गुण
    • Nature (Quality)
  • गुत्तरीय (Guttarīya): उत्तम, उच्च
    • Superior (Best)
  • मेदुरे (Medure): मधुर, मीठा
    • Sweet (Pleasant)

English Translation: "The intoxicated ocean spreads the essence of sweetness."
Hindi Translation: “मद से भरा हुआ महासागर मिठास का रस फैलाता है।”

मनोविनोदमद्भुतं बिंभर्तुभूत भर्तरि

Mano-Vinodam-Adbhutaṃ Biṃbhartu-Bhūta-Bhartari

मनोविनोदमद्भुतं (Mano-Vinodam-Adbhutaṃ):

  • मन (Mana): मन
    • Mind
  • विनोद (Vinoda): आनंद, खेल
    • Joy (Play)
  • अद्भुतं (Adbhutaṃ): अद्भुत, आश्चर्यजनक
    • Wonderful (Astonishing)

बिंभर्तुभूत भर्तरि (Biṃbhartu-Bhūta-Bhartari):

  • बिंभर्तु (Biṃbhartu): धारण करने वाला
    • The bearer (Sustainer)
  • भूत (Bhūta): प्राचीन, भूतकाल
    • Ancient (Past)
  • भर्तरि (Bhartari): पति, स्वामी
    • Lord (Master)

English Translation: "The wonderful joy in the mind is borne by the Lord who sustains all beings."
Hindi Translation: “मन में अद्भुत आनंद सभी प्राणियों के धारण करने वाले भगवान द्वारा प्रदान किया जाता है।”

सहस्रलोचन प्रभृत्यशेषलेखशेखर प्रसूनधूलिधोरणी विधूसरां घ्रिपीठभूः। भुजंगराजमालया निबद्धजाटजूटकः श्रियैचिरायजायतां चकोरबंधुशेखरः ॥५॥

सहस्रलोचन प्रभृत्यशेषलेखशेखर

Sahasra-Locana Prabhṛtya-Śeṣa-Lekha-Śekhara

सहस्रलोचन (Sahasra-Locana):

  • सहस्र (Sahasra): हजार, अनंत
    • Thousand (Endless)
  • लोचन (Locana): आंखें
    • Eyes

प्रभृत्यशेषलेखशेखर (Prabhṛtya-Śeṣa-Lekha-Śekhara):

  • प्रभृत्य (Prabhṛtya): जैसे, जैसे कि
    • Like (Such as)
  • अशेष (Aśeṣa): अनंत, बहुत सारे
    • Infinite (Many)
  • लेख (Lekha): रेखा, रेखाएँ
    • Lines (Stripes)
  • शेखर (Śekhara): शीर्ष, मुकुट
    • Crown (Head)

English Translation: "With a thousand eyes, like the countless lines on a crown."
Hindi Translation: “हजारों आंखों के साथ, जैसे मुकुट पर अनगिनत रेखाएँ।”

प्रसूनधूलिधोरणी विधूसरां घ्रिपीठभूः

Prasūna-Dhūli-Dhoraṇī Vidhūsarāṃ Ghṛ-Pīṭha-Bhūḥ

प्रसूनधूलिधोरणी (Prasūna-Dhūli-Dhoraṇī):

  • प्रसून (Prasūna): फूल
    • Flower
  • धूली (Dhūli): धूल, कण
    • Dust (Particles)
  • धोरणी (Dhoraṇī): धरती, भूमि
    • Earth (Ground)

विधूसरां (Vidhūsarāṃ):

  • विधू (Vidhū): सुंदर, आकर्षक
    • Beautiful (Charming)
  • सरां (Sarāṃ): सर, झील
    • Lake (Water body)

घ्रिपीठभूः (Ghṛ-Pīṭha-Bhūḥ):

  • घ्रि (Ghṛ): घी, तृप्ति
    • Ghee (Satisfaction)
  • पीठ (Pīṭha): पीठ, स्थान
    • Seat (Place)
  • भूः (Bhūḥ): भूमि
    • Earth

English Translation: "The earth, like a seat of ghee, covered with the dust of flowers."
Hindi Translation: “जैसे घी की पीठ पर, फूलों की धूल से ढकी हुई भूमि।”

भुजंगराजमालया निबद्धजाटजूटकः

Bhujanga-Rāja-Mālayā Nibaddha-Jāṭa-Jūṭakaḥ

भुजंगराजमालया (Bhujanga-Rāja-Mālayā):

  • भुजंगराज (Bhujanga-Rāja): नागराज, सर्पों का राजा
    • King of serpents (Nagaraja)
  • मालया (Mālayā): माला, हार
    • Garland (Necklace)

निबद्धजाटजूटकः (Nibaddha-Jāṭa-Jūṭakaḥ):

  • निबद्ध (Nibaddha): बंधा हुआ, जोड़ा हुआ
    • Bound (Tied)
  • जाट (Jāṭa): जटाएँ, बाल
    • Hair (Locks)
  • जूटकः (Jūṭakaḥ): बूँद, झोंका
    • Twist (Braid)

English Translation: "Bound with a garland of the king of serpents, with twisted locks."
Hindi Translation: “नागराज की माला से बंधा हुआ, मुड़ते हुए बालों के साथ।”

श्रियैचिरायजायतां चकोरबंधुशेखरः

Śriyai-Čirāyajāyatāṃ Cakora-Bandhu-Śekharaḥ

श्रियै (Śriyai):

  • श्री (Śrī): धन, समृद्धि
    • Wealth (Prosperity)

चिराय (Čirāy):

  • चिर (Čira): दीर्घकालिक, स्थायी
    • Long-lasting (Eternal)

जायतां (Jāyatāṃ):

  • जायते (Jāyate): जन्म लेना, उत्पन्न होना
    • Born (Arise)

चकोरबंधुशेखरः (Cakora-Bandhu-Śekharaḥ):

  • चकोर (Cakora): चकोर, चकोर पक्षी
    • Cakora (A bird)
  • बंधु (Bandhu): भाई, संबंधी
    • Relative (Kin)
  • शेखर (Śekhara): शीर्ष, मुकुट
    • Crown (Head)

English Translation: "May the wealth last forever, like the Cakora bird under the moon."
Hindi Translation: “धन हमेशा स्थायी रहे, जैसे चकोर पक्षी चाँद के नीचे।”

ललाटचत्वरज्वल द्धनंजयस्फुलिंगभा निपीतपंच सायकंनम न्निलिंपनायकम्‌। सुधामयूखलेखया विराजमानशेखरं महाकपालिसंपदे शिरोजटालमस्तुनः ॥६॥

ललाटचत्वरज्वल द्धनंजयस्फुलिंगभा

Lalāṭa-Catvara-Jvala Dhananjaya-Sphuliṅgabhā

ललाटचत्वरज्वल (Lalāṭa-Catvara-Jvala):

  • ललाट (Lalāṭa): ललाट, माथा
    • Forehead (Brow)
  • चत्वर (Catvara): चौक, चौराहा
    • Square (Crossroad)
  • ज्वल (Jvala): जलती हुई, चमकती हुई
    • Blazing (Shining)

द्धनंजयस्फुलिंगभा (Dhananjaya-Sphuliṅgabhā):

  • द्धनंजय (Dhananjaya): धनंजय, अर्जुन का नाम
    • Dhananjaya (Name of Arjuna)
  • स्फुलिंग (Sphuliṅga): चिंगारी, आग का प्रकाश
    • Spark (Fire's glow)
  • भा (Bhā): प्रकाश, आभा
    • Light (Radiance)

English Translation: "The forehead blazes like the spark of Dhananjaya."
Hindi Translation: “ललाट धनंजय की चिंगारी की तरह जलता है।”

निपीतपंच सायकंनम न्निलिंपनायकम्

Nipīta-Paṅca-Sāyakaṃ Nam Nilaṅpana-Āyakām

निपीत (Nipīta):

  • निपीत (Nipīta): निचोड़ा हुआ, खींचा हुआ
    • Extracted (Squeezed)

पंच (Paṅca):

  • पंच (Paṅca): पाँच
    • Five

सायकंनम (Sāyakaṃ-Nam):

  • सायक (Sāyaka): तीर, बाण
    • Arrow (Bolt)
  • नम (Nam): नमन, प्रणाम
    • Salutation (Bow down)

न्निलिंपनायकम् (Nilaṅpana-Āyakām):

  • निलिंप (Nilaṅpa): श्यामल, काला
    • Dark (Black)
  • नायक (Āyaka): नेता, स्वामी
    • Lord (Master)

English Translation: "Saluting the five arrows of the dark lord."
Hindi Translation: “श्यामल नायक के पाँच बाणों को नमन करते हुए।”

सुधामयूखलेखया विराजमानशेखरं

Sudhā-Mayūkha-Leikhayā Virājamāna-Śekharaṃ

सुधामयूखलेखया (Sudhā-Mayūkha-Leikhayā):

  • सुधा (Sudhā): अमृत, दिव्य जल
    • Nectar (Divine water)
  • मयूख (Mayūkha): किरण, प्रकाश
    • Ray (Light)
  • लेखया (Leikhayā): रेखा, छवि
    • Line (Image)

विराजमानशेखरं (Virājāmāna-Śekharaṃ):

  • विराजमान (Virājāmāna): महिमामंडित, तेजस्वी
    • Resplendent (Radiant)
  • शेखर (Śekharaṃ): मुकुट, शीर्ष
    • Crown (Head)

English Translation: "The crown, adorned with the rays of divine nectar."
Hindi Translation: “अमृत की किरणों से सजे हुए मुकुट।”

महाकपालिसंपदे शिरोजटालमस्तुनः

Mahā-Kāpāla-Sampade Śiro-Jaṭāla-Mastunaḥ

महाकपालिसंपदे (Mahā-Kāpāla-Sampade):

  • महाकापाली (Mahā-Kāpāla): महाकाल, शिव का एक नाम
    • Mahakala (A name of Shiva)
  • संपद (Sampade): सम्पत्ति, संपदा
    • Wealth (Richness)

शिरोजटालमस्तुनः (Śiro-Jaṭāla-Mastunaḥ):

  • शिरो (Śiro): सिर, माथा
    • Head (Forehead)
  • जटाल (Jaṭāla): जटा, उलझी हुई बालियाँ
    • Locks (Tresses)
  • मस्तुनः (Mastunaḥ): धारण करने वाला
    • Bearer (Holder)

English Translation: "The wealth of Mahakala, on the head adorned with tangled locks."
Hindi Translation: “महाकाल की संपत्ति, उलझी हुई जटाओं वाले सिर पर।”

करालभालपट्टिका धगद्धगद्धगज्ज्वल द्धनंजया धरीकृतप्रचंड पंचसायके। धराधरेंद्रनंदिनी कुचाग्रचित्रपत्र कप्रकल्पनैकशिल्पिनी त्रिलोचनेरतिर्मम ॥७॥

करालभालपट्टिका धगद्धगद्धगज्ज्वल

Karāla-Bhāla-Paṭṭikā Dhagaddha-Ghaddha-Gajjvala

करालभालपट्टिका (Karāla-Bhāla-Paṭṭikā):

  • कराल (Karāla): भयानक, क्रूर
    • Terrible (Fierce)
  • भाल (Bhāla): माथा, ललाट
    • Forehead (Brow)
  • पट्टिका (Paṭṭikā): पट्टी, कशीदाकारी
    • Band (Banner)

धगद्धगद्धगज्ज्वल (Dhagaddha-Ghaddha-Gajjvala):

  • धगद्ध (Dhagaddha): जलती हुई, लपटें
    • Burning (Flames)
  • गद्धग (Ghaddha): तीव्र, जोरदार
    • Intense (Forceful)
  • ज्ज्वल (Jajjvala): प्रज्वलित, चमकता
    • Blazing (Shining)

English Translation: "The fierce forehead, blazing like a flame."
Hindi Translation: “भयानक माथा, जैसे एक ज्वाला की तरह जलता है।”

द्धनंजया धरीकृतप्रचंड पंचसायके

Dhananjaya-Dharīkṛta-Prachaṇḍa-Paṅca-Sāyake

द्धनंजया (Dhananjaya):

  • द्धनंजय (Dhananjaya): धनंजय, अर्जुन का नाम
    • Dhananjaya (Name of Arjuna)

धरीकृतप्रचंड (Dharīkṛta-Prachaṇḍa):

  • धरी (Dharī): धारण करना, पकड़ना
    • To bear (Hold)
  • कृत (Kṛta): किया गया
    • Done (Performed)
  • प्रचंड (Prachaṇḍa): प्रचंड, तीव्र
    • Violent (Intense)

पंचसायके (Paṅca-Sāyake):

  • पंच (Paṅca): पाँच
    • Five
  • सायक (Sāyaka): तीर, बाण
    • Arrows

English Translation: "The five arrows, wielded fiercely by Dhananjaya."
Hindi Translation: “धनंजय द्वारा प्रचंडता से धारण किए गए पाँच बाण।”

धराधरेंद्रनंदिनी कुचाग्रचित्रपत्र

Dharādharendra-Nandinī Kuchāgra-Citra-Patra

धराधरेंद्रनंदिनी (Dharādharendra-Nandinī):

  • धराधर (Dharādhar): पर्वतों का धारण करने वाला
    • Holder of mountains
  • इंद्र (Indra): देवों का राजा
    • King of gods
  • नंदिनी (Nandinī): आनंद देने वाली, देवी
    • Delightful (Goddess)

कुचाग्रचित्रपत्र (Kuchāgra-Citra-Patra):

  • कुचाग्र (Kuchāgra): स्तनों के शीर्ष
    • Peak of the breast
  • चित्र (Citra): चित्र, सुंदर
    • Beautiful (Art)
  • पत्र (Patra): पत्ते, पत्तियाँ
    • Leaves (Plates)

English Translation: "The peak of the breast, adorned with beautiful leaves."
Hindi Translation: “सुंदर पत्तियों से सजे हुए स्तनों का शीर्ष।”

कप्रकल्पनैकशिल्पिनी त्रिलोचनेरतिर्मम

Kapral-Kalpa-Naiśilpini Trilocane-Ratirma

कप्रकल्पनैकशिल्पिनी (Kapral-Kalpa-Naiśilpini):

  • कप्रकल्प (Kapral): कला की रचना, शिल्प
    • Artistic creation (Sculpture)
  • नै (Nai): जो (That)
    • That which
  • शिल्पिनी (Śilpini): शिल्पकार, कलाकर
    • Artist (Craftsman)

त्रिलोचनेरतिर्मम (Trilocane-Ratirma):

  • त्रिलोचन (Trilocana): तीन आंखों वाले, भगवान शिव का नाम
    • Three-eyed (Name of Shiva)
  • रति (Rati): प्रेम, उत्साह
    • Delight (Love)
  • मम (Mama): मेरा
    • My

English Translation: "The artist of love, the three-eyed Lord."
Hindi Translation: “प्रेम का कलाकार, तीन आंखों वाले भगवान।”

नवीनमेघमंडली निरुद्धदुर्धरस्फुर त्कुहुनिशीथनीतमः प्रबद्धबद्धकन्धरः। निलिम्पनिर्झरीधरस्तनोतु कृत्तिसिंधुरः कलानिधानबंधुरः श्रियं जगंद्धुरंधरः ॥८॥

नवीनमेघमंडली निरुद्धदुर्धरस्फुर

Navīna-Megha-Maṇḍalī Niruddha-Dur-Dhara-Sphura

नवीनमेघमंडली (Navīna-Megha-Maṇḍalī):

  • नवीन (Navīna): नया, नवीन
    • New (Fresh)
  • मेघ (Megha): बादल
    • Cloud
  • मंडली (Maṇḍalī): मंडल, घेरा
    • Circle (Orbit)

निरुद्धदुर्धरस्फुर (Niruddha-Dur-Dhara-Sphura):

  • निरुद्ध (Niruddha): रोका हुआ, अवरुद्ध
    • Restrained (Stopped)
  • दुर्धर (Dur-Dhara): कठिनाई, बाधा
    • Difficult (Hard to bear)
  • स्फुर (Sphura): प्रज्वलित, चमकता हुआ
    • Vibrating (Glowing)

English Translation: "The new clouds, restrained and glowing in their difficulty."
Hindi Translation: “नए बादल, जो कठिनाइयों में अवरुद्ध और चमक रहे हैं।”

कुहुनिशीथनीतमः प्रबद्धबद्धकन्धरः

Kuhu-Niśītha-Nītamaḥ Prabaddha-Baddha-Kandharaḥ

कुहुनिशीथनीतमः (Kuhu-Niśītha-Nītamaḥ):

  • कुहु (Kuhu): काली रात
    • Dark night
  • निशीथ (Niśītha): चाँदनी, रात
    • Moonlight (Night)
  • नीतमः (Nītamaḥ): अंधकार में लिपटा हुआ
    • Enveloped (Covered)

प्रबद्धबद्धकन्धरः (Prabaddha-Baddha-Kandharaḥ):

  • प्रबद्ध (Prabaddha): बंधा हुआ, प्रतिबंधित
    • Bound (Restricted)
  • बद्ध (Baddha): बंधित, धारण करने वाला
    • Fastened (Held)
  • कन्धरः (Kandharaḥ): कंधा, कंधे की मांसपेशी
    • Shoulder (The body)

English Translation: "Enveloped in the dark night, bound like the shoulders."
Hindi Translation: “अंधेरी रात में लिपटा हुआ, कंधों की तरह बंधा हुआ।”

निलिम्पनिर्झरीधरस्तनोतु कृत्तिसिंधुरः

Nilimpa-Nirjharī-Dharas-Tanotu Kṛtti-Sindhuraḥ

निलिम्पनिर्झरीधरस्तनोतु (Nilimpa-Nirjharī-Dharas-Tanotu):

  • निलिम्प (Nilimpa): जल, जो झरता है
    • Flowing (Water)
  • निर्झरी (Nirjharī): झरना
    • Waterfall
  • धरस (Dharas): धारण करने वाला
    • Holder (Bear)
  • तनotu (Tanotu): बढ़ाएँ
    • Let it grow (Grant)

कृत्तिसिंधुरः (Kṛtti-Sindhuraḥ):

  • कृत्तिस (Kṛtti): रचना, शिल्प
    • Creation (Art)
  • सिंधु (Sindhu): महासागर
    • Ocean (Sea)

English Translation: "Let the flowing water, the ocean of creativity, grow."
Hindi Translation: “बहे हुए जल को, सृजनात्मकता के महासागर को बढ़ने दें।”

कलानिधानबंधुरः श्रियं जगंद्धुरंधरः

Kalā-Nidhāna-Bandhurāḥ Śriyaṃ Jagaṃ-Dhurandharaḥ

कलानिधानबंधुरः (Kalā-Nidhāna-Bandhurāḥ):

  • कलानिधान (Kalā-Nidhāna): कला का भंडार
    • Treasure of arts
  • बंधुरः (Bandhurāḥ): प्रिय, साथी
    • Dear (Friend)

श्रियं जगंद्धुरंधरः (Śriyaṃ Jagaṃ-Dhurandharaḥ):

  • श्रियं (Śriyaṃ): समृद्धि, वैभव
    • Prosperity (Wealth)
  • जगं (Jagaṃ): संसार, सृष्टि
    • World (Creation)
  • धुरंधरः (Dhurandharaḥ): महान, शक्तिशाली
    • Powerful (Mighty)

English Translation: "May the powerful friend of art bring prosperity to the world."
Hindi Translation: “कला के शक्तिशाली मित्र संसार को समृद्धि प्रदान करें।”

प्रफुल्लनीलपंकज प्रपंचकालिमप्रभा वलंबि कंठकंध लीरुचि प्रबंधकंधरम्‌। स्मरच्छिदं पुरच्छिदं भवच्छिदं मखच्छिदं गजच्छिदांधकच्छिदं तमंतकच्छिदं भजे ॥९॥

प्रफुल्लनीलपंकज प्रपंचकालिमप्रभा

Praphulla-Nīla-Paṅkaja Prapañca-Kālima-Prabhā

प्रफुल्लनीलपंकज (Praphulla-Nīla-Paṅkaja):

  • प्रफुल्ल (Praphulla): खिलता हुआ, उज्ज्वल
    • Blossoming (Bright)
  • नीलपंकज (Nīla-Paṅkaja): नीला कमल
    • Blue lotus

प्रपंचकालिमप्रभा (Prapañca-Kālima-Prabhā):

  • प्रपंच (Prapañca): संसार, ब्रह्मांड
    • Universe (World)
  • कालिम (Kālima): अंधकार, काली छाया
    • Darkness (Blackness)
  • प्रभा (Prabhā): प्रकाश, चमक
    • Radiance (Light)

English Translation: "The blossoming blue lotus, the light of the universe amidst darkness."
Hindi Translation: “खिलता हुआ नीला कमल, अंधकार में ब्रह्मांड की रोशनी।”

वलंबि कंठकंध लीरुचि प्रबंधकंधरम्

Valambi Kaṇṭha-Kandha Lī-Ruci Prabandha-Kandharam

वलंबि (Valambi):

  • वलंबि (Valambi): लटकता हुआ, झूलता हुआ
    • Hanging (Dangling)

कंठकंध (Kaṇṭha-Kandha):

  • कंठ (Kaṇṭha): गला, कंठ
    • Neck (Throat)
  • कंध (Kandha): कंधा
    • Shoulder

लीरुचि (Lī-Ruci):

  • ली (Lī): नृत्य करना
    • To dance
  • रुचि (Ruci): आकर्षण, आकर्षक
    • Charm (Beauty)

प्रबंधकंधरम् (Prabandha-Kandharam):

  • प्रबंध (Prabandha): रचना, निर्माण
    • Composition (Creation)
  • कंधरम् (Kandharam): कंधे का भाग
    • Shoulder (Part)

English Translation: "Hanging from the neck, dancing with charming beauty."
Hindi Translation: “गले से लटकता हुआ, आकर्षक सुंदरता के साथ नृत्य करता हुआ।”

स्मरच्छिदं पुरच्छिदं भवच्छिदं मखच्छिदं

Smara-Chchidaṃ Pura-Chchidaṃ Bhava-Chchidaṃ Makha-Chchidaṃ

स्मरच्छिदं (Smara-Chchidaṃ):

  • स्मर (Smara): प्रेम, इच्छा
    • Love (Desire)
  • च्छिदं (Chchidaṃ): नष्ट करना
    • Destroyer

पुरच्छिदं (Pura-Chchidaṃ):

  • पुर (Pura): पुराना, प्राचीन
    • Old (Ancient)
  • च्छिदं (Chchidaṃ): नष्ट करना
    • Destroyer

भवच्छिदं (Bhava-Chchidaṃ):

  • भव (Bhava): अस्तित्व, जीवन
    • Existence (Life)
  • च्छिदं (Chchidaṃ): नष्ट करना
    • Destroyer

मखच्छिदं (Makha-Chchidaṃ):

  • मख (Makha): यज्ञ, हवन
    • Sacrifice (Havoc)
  • च्छिदं (Chchidaṃ): नष्ट करना
    • Destroyer

English Translation: "Destroyer of desires, destroyer of the ancient, destroyer of existence, destroyer of sacrifices."
Hindi Translation: “इच्छाओं का नाशक, प्राचीन का नाशक, अस्तित्व का नाशक, यज्ञ का नाशक।”

गजच्छिदांधकच्छिदं तमंतकच्छिदं भजे

Gaja-Chchidaṃ Āndhaka-Chchidaṃ Tamantaka-Chchidaṃ Bhaje

गजच्छिदं (Gaja-Chchidaṃ):

  • गज (Gaja): हाथी
    • Elephant
  • च्छिदं (Chchidaṃ): नष्ट करना
    • Destroyer

आंधकच्छिदं (Āndhaka-Chchidaṃ):

  • आंधक (Āndhaka): अंधकार, अंधा
    • Darkness (Blind)
  • च्छिदं (Chchidaṃ): नष्ट करना
    • Destroyer

तमंतकच्छिदं (Tamantaka-Chchidaṃ):

  • तमंतक (Tamantaka): अंधकार का नाशक
    • Destroyer of darkness
  • च्छिदं (Chchidaṃ): नष्ट करना
    • Destroyer

भजे (Bhaje):

  • भजे (Bhaje): मैं भक्ति करता हूँ
    • I worship

English Translation: "I worship the destroyer of the elephant, the destroyer of darkness, and the destroyer of all evil."
Hindi Translation: “मैं हाथी के नाशक, अंधकार के नाशक, और सभी बुराइयों के नाशक की भक्ति करता हूँ।”

अखर्वसर्वमंगला कलाकदम्बमंजरी रसप्रवाह माधुरी विजृंभणा मधुव्रतम्‌। स्मरांतकं पुरातकं भवांतकं मखांतकं गजांतकांधकांतकं तमंतकांतकं भजे ॥१०॥

अखर्वसर्वमंगला कलाकदम्बमंजरी

Akharva-Sarva-Maṅgalā Kalā-Kadamba-Mañjarī

अखर्व (Akharva):

  • अखर्व (Akharva): अनुपम, अद्वितीय
    • Unique (Unmatched)

सर्वमंगला (Sarva-Maṅgalā):

  • सर्व (Sarva): सभी, सम्पूर्ण
    • All (Entire)
  • मंगला (Maṅgalā): शुभता, कल्याण
    • Auspiciousness (Welfare)

कलाकदम्बमंजरी (Kalā-Kadamba-Mañjarī):

  • कलाकदम्ब (Kalā-Kadamba): कला का वृक्ष
    • Tree of arts
  • मंजरी (Mañjarī): कलिका, पुष्प
    • Bud (Blossom)

English Translation: "The unique auspiciousness, the blossom of the artistic tree."
Hindi Translation: “अद्वितीय शुभता, कलात्मक वृक्ष की कलिका।”

रसप्रवाह माधुरी विजृंभणा मधुव्रतम्

Rasa-Pravāha Mādhurī Vijṛmbhaṇā Madhu-Vratam

रसप्रवाह (Rasa-Pravāha):

  • रस (Rasa): रस, मिठास
    • Essence (Sweetness)
  • प्रवाह (Pravāha): प्रवाह, धारा
    • Flow (Stream)

माधुरी (Mādhurī):

  • माधुरी (Mādhurī): मधुरता, मिठास
    • Sweetness (Delight)

विजृंभणा (Vijṛmbhaṇā):

  • विजृंभणा (Vijṛmbhaṇā): फैलना, प्रसार
    • Expansion (Manifestation)

मधुव्रतम् (Madhu-Vratam):

  • मधु (Madhu): मधुर, मीठा
    • Honey (Sweet)
  • व्रतम् (Vratam): व्रत, नियम
    • Vow (Ritual)

English Translation: "The flow of sweetness, the expansion of delightful honey."
Hindi Translation: “मिठास का प्रवाह, मधुरता के प्रसार का व्रत।”

स्मरांतकं पुरातकं भवांतकं मखांतकं

Smara-Antakaṃ Purā-Antakaṃ Bhava-Antakaṃ Makha-Antakaṃ

स्मरांतकं (Smara-Antakaṃ):

  • स्मर (Smara): प्रेम, इच्छा
    • Desire (Love)
  • आंतकं (Antakaṃ): नाशक
    • Destroyer

पुरातकं (Purā-Antakaṃ):

  • पुरातक (Purā): पुराना
    • Ancient
  • आंतकं (Antakaṃ): नाशक
    • Destroyer

भवांतकं (Bhava-Antakaṃ):

  • भव (Bhava): अस्तित्व
    • Existence
  • आंतकं (Antakaṃ): नाशक
    • Destroyer

मखांतकं (Makha-Antakaṃ):

  • मख (Makha): यज्ञ
    • Sacrifice
  • आंतकं (Antakaṃ): नाशक
    • Destroyer

English Translation: "The destroyer of desires, the destroyer of the ancient, the destroyer of existence, the destroyer of sacrifices."
Hindi Translation: “इच्छाओं का नाशक, प्राचीन का नाशक, अस्तित्व का नाशक, यज्ञ का नाशक।”

गजांतकांधकांतकं तमंतकांतकं भजे

Gaja-Antakaṃ Āndhaka-Antakaṃ Tamanta-Antakaṃ Bhaje

गजांतकं (Gaja-Antakaṃ):

  • गज (Gaja): हाथी
    • Elephant
  • आंतकं (Antakaṃ): नाशक
    • Destroyer

आंधकांतकं (Āndhaka-Antakaṃ):

  • आंधक (Āndhaka): अंधकार, अंधा
    • Darkness (Blind)
  • आंतकं (Antakaṃ): नाशक
    • Destroyer

तमंतकांतकं (Tamanta-Antakaṃ):

  • तमंतक (Tamanta): अंधकार का नाशक
    • Destroyer of darkness
  • आंतकं (Antakaṃ): नाशक
    • Destroyer

भजे (Bhaje):

  • भजे (Bhaje): मैं भक्ति करता हूँ
    • I worship

English Translation: "I worship the destroyer of the elephant, the destroyer of darkness, and the destroyer of all evil."
Hindi Translation: “मैं हाथी के नाशक, अंधकार के नाशक, और सभी बुराइयों के नाशक की भक्ति करता हूँ।”

जयत्वदभ्रविभ्रम भ्रमद्भुजंगमस्फुरद्ध गद्धगद्विनिर्गमत्कराल भाल हव्यवाट्। धिमिद्धिमिद्धि मिध्वनन्मृदंग तुंगमंगलध्वनिक्रमप्रवर्तित: प्रचण्ड ताण्डवः शिवः ॥११॥

जयत्वदभ्रविभ्रम भ्रमद्भुजंगमस्फुरद्ध

Jayatva-Dabhra-Vibhrama Bhramada-Bhujaṅga-Masphura-Dha

जयत्व (Jayatva):

  • जयत् (Jayat): विजय, सफलता
    • Victory (Success)
  • त्व (Tva): का
    • Of

दभ्रविभ्रम (Dabhra-Vibhrama):

  • दभ्र (Dabhra): तेजस्विता, आलौकिकता
    • Radiance (Divine)
  • विभ्रम (Vibhrama): भ्रमण, चक्कर
    • Whirling (Rotation)

भ्रमद्भुजंगमस्फुरद्ध (Bhramada-Bhujaṅga-Masphura-Dha):

  • भ्रमद् (Bhramada): भ्रमित, भ्रमण करने वाला
    • Wandering (Moving)
  • भुजंग (Bhujaṅga): नाग, सर्प
    • Serpent (Snake)
  • मस्फुरद्ध (Masphura-Dha): स्पंदित, चमकता हुआ
    • Pulsating (Radiant)

English Translation: "Victory to the radiant whirl of the serpents that shimmer and dance."
Hindi Translation: “सर्पों की चमकती हुई गति के आलौकिक भ्रमण को विजय मिले।”

गद्धगद्विनिर्गमत्कराल भाल हव्यवाट्

Gaddha-Gada-Vinirgamad-Karāla Bhāla Havyavāṭ

गद्धगद (Gaddha-Gada):

  • गद्ध (Gaddha): गर्जन, ध्वनि
    • Roaring (Sound)
  • गद (Gada): ध्वनि, शब्द
    • Noise (Sound)

विनिर्गमत् (Vinirgamad):

  • विनिर्गम (Vinirgam): निकलना
    • Emanating (Exiting)

कराल (Karāla):

  • कराल (Karāla): भयानक, डरावना
    • Terrifying (Frightening)

भाल (Bhāla):

  • भाल (Bhāla): माथा
    • Forehead (Brow)

हव्यवाट् (Havyavāṭ):

  • हव्य (Havya): यज्ञ का, पवित्र
    • Sacred (Divine)
  • वाट् (Vāṭ): मार्ग
    • Path (Way)

English Translation: "From the terrifying forehead, emerges a roaring sound on the sacred path."
Hindi Translation: “भयानक माथे से, पवित्र मार्ग पर गर्जन ध्वनि निकलती है।”

धिमिद्धिमिद्धि मिध्वनन्मृदंग तुंगमंगलध्वनिक्रमप्रवर्तितः प्रचण्ड ताण्डवः शिवः

Dhimidda-Dhimiddhi Midhvanan-Mṛdaṅga Tunga-Maṅgala-Dhvanikrama-Pravartitaḥ Prachaṇḍa Tāṇḍavaḥ Śivaḥ

धिमिद्धिमिद्धि (Dhimidda-Dhimiddhi):

  • धिमि (Dhim): ढोल की ध्वनि
    • Beat (Sound of drum)
  • द्धिमिद्धि (Dhimiddhi): गर्जन की ध्वनि
    • Roaring sound

मिध्वनन् (Midhvanan):

  • मिध्वन (Midhvana): गूंजता हुआ, संगीत
    • Echoing (Melodious)

मृदंग (Mṛdaṅga):

  • मृदंग (Mṛdaṅga): एक प्रकार का ढोल
    • Mridang (A type of drum)

तुंगमंगल (Tunga-Maṅgala):

  • तुंग (Tunga): ऊँचाई, उत्कृष्टता
    • High (Exalted)
  • मंगल (Maṅgala): मंगल, शुभता
    • Auspiciousness (Welfare)

ध्वनिक्रमप्रवर्तितः (Dhvanikrama-Pravartitaḥ):

  • ध्वनि (Dhvani): ध्वनि, स्वर
    • Sound (Tone)
  • क्रम (Krama): क्रम, प्रक्रिया
    • Sequence (Process)
  • प्रवर्तितः (Pravartitaḥ): आरंभित हुआ
    • Initiated (Commenced)

प्रचण्ड (Prachaṇḍa):

  • प्रचण्ड (Prachaṇḍa): प्रचंड, भयंकर
    • Fierce (Intense)

ताण्डवः (Tāṇḍavaḥ):

  • ताण्डव (Tāṇḍava): तांडव नृत्य, शिव का नृत्य
    • Tandava (The dance of Lord Shiva)

शिवः (Śivaḥ):

  • शिव (Śiva): भगवान शिव
    • Lord Shiva

English Translation: "With the echoing sound of the mridang, may the intense dance of Lord Shiva commence on the auspicious path."
Hindi Translation: “मृदंग की गूंजती ध्वनि के साथ, भगवान शिव का प्रचंड तांडव शुभ मार्ग पर आरंभ हो।”

दृषद्विचित्रतल्पयो र्भुजंगमौक्तिकस्र जोर्गरिष्ठरत्नलोष्ठयोः सुहृद्विपक्षपक्षयोः। तृणारविंदचक्षुषोः प्रजामहीमहेन्द्रयोः सम प्रवृत्तिकः कदा सदाशिवं भजाम्यहम् ॥१२॥

दृषद्विचित्रतल्पयो र्भुजंगमौक्तिकस्रजोर्गरिष्ठरत्नलोष्ठयोः

Dṛṣad-Vichitra-Talpayoḥ Bhujanga-Mauktika-Srajoḥ Garīṣṭha-Ratna-Loṣṭhayoḥ

दृषद्विचित्र (Dṛṣad-Vichitra):

  • दृषद (Dṛṣad): दृष्टि, देखने योग्य
    • Sight (Visible)
  • विचित्र (Vichitra): विविधता, अद्भुत
    • Variegated (Remarkable)

तल्पयोः (Talpayoḥ):

  • तलप (Talpa): चादर, आसन
    • Ground (Surface)
  • योः (Yoḥ): का
    • Of

भुजंग (Bhujanga):

  • भुजंग (Bhujanga): नाग, सर्प
    • Serpent (Snake)

मौक्तिकस्रजोः (Mauktika-Srajoḥ):

  • मौक्तिक (Mauktika): मोती, रत्न
    • Pearls (Gems)
  • स्रजः (Srajo): हार, माला
    • Garland (Necklace)

गरिष्ठरत्न (Garīṣṭha-Ratna):

  • गरिष्ठ (Garīṣṭha): उच्चतम, श्रेष्ठ
    • Excellent (Best)
  • रत्न (Ratna): रत्न, बहुमूल्य वस्तु
    • Gem (Precious stone)

लोष्टयोः (Loṣṭhayoḥ):

  • लोष्ट (Loṣṭha): स्थायी, स्थली
    • Base (Foundation)
  • योः (Yoḥ): का
    • Of

English Translation: "On the surface of the serpent, adorned with a variety of pearls and the finest gems."
Hindi Translation: “नाग के शरीर पर, विविध मोतियों और श्रेष्ठ रत्नों से सजे हुए।”

सुहृद्विपक्षपक्षयोः

Suhrid-Vipakṣa-Pakṣayoḥ

सुहृद् (Suhrid):

  • सुहृद (Suhrid): मित्र, सखा
    • Friend (Companion)

विपक्ष (Vipakṣa):

  • विपक्ष (Vipakṣa): प्रतिकूल पक्ष
    • Opponent (Adversary)

पक्षयोः (Pakṣayoḥ):

  • पक्ष (Pakṣa): पक्ष, ओर
    • Side (Wing)
  • योः (Yoḥ): का
    • Of

English Translation: "On the sides of friends and foes."
Hindi Translation: “मित्रों और शत्रुओं के पक्षों पर।”

तृणारविंदचक्षुषोः प्रजामहीमहेन्द्रयोः

Tṛṇāravinda-Cakṣuṣoḥ Prajāmāhī-Mahendrayōḥ

तृणा (Tṛṇā):

  • तृणा (Tṛṇā): घास, पौधा
    • Grass (Herb)

अरविंद (Aravinda):

  • अरविंद (Aravinda): कमल, सुगंधित फूल
    • Lotus (Flower)

चक्षुषोः (Cakṣuṣoḥ):

  • चक्षु (Cakṣu): आँख
    • Eye (Vision)
  • योः (Yoḥ): का
    • Of

प्रजा (Prajā):

  • प्रजा (Prajā): प्रजा, जीव
    • Creature (Being)

मही (Mahī):

  • मही (Mahī): पृथ्वी, भूमि
    • Earth (Land)

महेंद्र (Mahendra):

  • महेंद्र (Mahendra): इंद्र, शक्ति
    • Powerful (Indra)

योः (Yōḥ):

  • योः (Yōḥ): का
    • Of

English Translation: "With eyes like the lotus and the powerful beings of the earth."
Hindi Translation: “कमल जैसे नेत्रों और पृथ्वी के शक्तिशाली जीवों के साथ।”

सम प्रवृत्तिकः कदा सदाशिवं भजाम्यहम्

Sama-Pravṛttikaḥ Kadā Sadāśivaṃ Bhajāmyaham

सम (Sama):

  • सम (Sama): समान, एक समान
    • Equal (Balanced)

प्रवृत्तिकः (Pravṛttikaḥ):

  • प्रवृत्ति (Pravṛtti): गतिविधि, कार्य
    • Activity (Conduct)
  • कः (Kaḥ): कौन
    • Who

कदा (Kadā):

  • कदा (Kadā): कब
    • When

सदाशिवं (Sadāśivaṃ):

  • सदा (Sadā): हमेशा
    • Always
  • शिवं (Śivaṃ): शिव, कल्याणकारी
    • Auspicious (Shiva)

भजाम्यहम् (Bhajāmyaham):

  • भजामि (Bhajāmi): भक्ति करना
    • Worship (Devote)
  • अहम् (Aham): मैं
    • I

English Translation: "When will I, in all my activities, worship Lord Sadashiva?"
Hindi Translation: “मैं अपनी सभी गतिविधियों में सदाशिव की पूजा कब करूंगा?”

कदा निलिम्प-निर्झरीनिकुंज-कोटरे वसन् विमुक्त-दुर्मतिः सदा शिरःस्थ-मंजलिं वहन्। विमुक्त-लोल-लोचनो ललाम-भाललग्नकः शिवेति मंत्र-मुच्चरन् कदा सुखी भवाम्यहम् ॥१३॥

कदा निलिम्प-निर्झरीनिकुंज-कोटरे वसन्

Kadā Niliṁpa-Nirjharī-Nikuñja-Koṭare Vasan

कदा (Kadā):

  • कदा (Kadā): कब
    • When

निलिम्प (Niliṁpa):

  • निलिम्प (Niliṁpa): झरना, जल प्रवाह
    • Waterfall (Stream)

निर्झरी (Nirjharī):

  • निर्झरी (Nirjharī): गिरती हुई जलधारा
    • Flowing water (Waterfall)

निकुंज (Nikuñja):

  • निकुंज (Nikuñja): बाग, उद्यान
    • Grove (Garden)

कोटरे (Koṭare):

  • कोटरे (Koṭare): कोने में
    • Corner (Nook)

English Translation: "When will I dwell in the corner of the grove by the flowing waterfall?"
Hindi Translation: “मैं कब बहते हुए झरने के किनारे बाग में निवास करूंगा?”

विमुक्त-दुर्मतिः सदा शिरःस्थ-मंजलिं वहन्

Vimukta-Durmatīḥ Sadā Śiraḥstha-Maṅjaliṃ Vahan

विमुक्त (Vimukta):

  • विमुक्त (Vimukta): मुक्त, स्वतंत्र
    • Liberated (Free)

दुर्मतिः (Durmatīḥ):

  • दुर्मति (Durmatī): बुरा विचार, दुष्ट बुद्धि
    • Bad intelligence (Unwise)

सदा (Sadā):

  • सदा (Sadā): हमेशा
    • Always

शिरःस्थ (Śiraḥstha):

  • शिरः (Śiraḥ): सिर, मस्तिष्क
    • Head (Mind)
  • स्थ (Sthā): स्थित
    • Placed

मंजलिं (Maṅjaliṃ):

  • मंजलि (Maṅjali): नमस्कार, श्रद्धा के साथ हाथों को जोड़ना
    • Salutation (Offering with hands)

वहन् (Vahan):

  • वहन (Vahan): धारण करना, ले जाना
    • Carrying (Bearing)

English Translation: "Always bearing the offering of my hands on my head, liberated from unwise thoughts."
Hindi Translation: “हमेशा मेरे सिर पर हाथों की नमस्कार को धारण करते हुए, बुरे विचारों से मुक्त।”

विमुक्त-लोल-लोचनो ललाम-भाललग्नकः

Vimukta-Lola-Locano Lalāma-Bhāla-Lagna-kaḥ

विमुक्त (Vimukta):

  • विमुक्त (Vimukta): मुक्त, स्वतंत्र
    • Liberated (Free)

लोल (Lola):

  • लोल (Lola): लहराता हुआ, झूलता हुआ
    • Waving (Swaying)

लोचन (Locano):

  • लोचन (Locano): आँखें
    • Eyes

ललाम (Lalāma):

  • ललाम (Lalāma): मस्तक, भाल
    • Forehead (Brow)

भाललग्नकः (Bhāla-Lagna-kaḥ):

  • भाल (Bhāla): भाल, माथा
    • Forehead
  • लग्नकः (Lagna-kaḥ): लगा हुआ
    • Affixed (Attached)

English Translation: "With liberated, swaying eyes and my forehead marked with auspicious signs."
Hindi Translation: “स्वतंत्र, झूलती हुई आँखों और शुभ चिह्न से युक्त मेरे माथे के साथ।”

शिवेति मंत्र-मुच्चरन् कदा सुखी भवाम्यहम्

Śive'ti Mantra-Muccaran Kadā Sukhī Bhavāmyaham

शिवेति (Śive'ti):

  • शिव (Śiva): भगवान शिव
    • Shiva (Lord Shiva)
  • इति (Iti): ऐसा कहकर
    • Thus (Saying this)

मंत्र (Mantra):

  • मंत्र (Mantra): जप, मंत्र
    • Mantra (Sacred chant)

मुच्चरन् (Muccaran):

  • मुच्चरन् (Muccaran): उच्चारण करते हुए
    • Chanting (Reciting)

कदा (Kadā):

  • कदा (Kadā): कब
    • When

सुखी (Sukhī):

  • सुखी (Sukhī): खुश, प्रसन्न
    • Happy (Joyful)

भवाम्यहम् (Bhavāmyaham):

  • भवामि (Bhavāmi): होना
    • Will be (Become)
  • अहम् (Aham): मैं
    • I

English Translation: "When will I be happy, chanting the mantra of Lord Shiva?"
Hindi Translation: “मैं भगवान शिव का मंत्र उच्चारण करते हुए कब खुश रहूंगा?”

निलिम्प नाथनागरी कदम्ब मौलमल्लिका-निगुम्फनिर्भक्षरन्म धूष्णिकामनोहरः। तनोतु नो मनोमुदं विनोदिनींमहनिशं परिश्रय परं पदं तदंगजत्विषां चयः ॥१४॥

निलिम्प नाथनागरी कदम्ब मौलमल्लिका-निगुम्फनिर्भक्षरन्म धूष्णिकामनोहरः

Niliṁpa Nāthanāgarī Kadamba Maulamaṭṭikā-Nigumpha-Nirbhakṣaraṇam Dhūṣṇikā-Manoharaḥ

निलिम्प (Niliṁpa):

  • निलिम्प (Niliṁpa): झरना, जल प्रवाह
    • Waterfall (Stream)

नाथनागरी (Nāthanāgarī):

  • नाथ (Nātha): भगवान
    • Lord
  • नागरी (Nāgarī): नगर, शहर
    • City

कदम्ब (Kadamba):

  • कदम्ब (Kadamba): कदंब वृक्ष
    • Kadamba tree

मौलमल्लिका (Maulamaṭṭikā):

  • मौलमल्लिका (Maulamaṭṭikā): मल्लिका का फूल (जasmine)
    • Jasmine (Mallika flower)

निगुम्फ (Nigumpha):

  • निगुम्फ (Nigumpha): समूहित, एकत्रित
    • Clustered (Gathered)

निर्भक्षरम् (Nirbhakṣaraṃ):

  • निर्भक्षरम् (Nirbhakṣaraṃ): बिना भक्षण (भोज्य)
    • Untouched (Unconsumed)

धूष्णिका (Dhūṣṇikā):

  • धूष्णिका (Dhūṣṇikā): धूर्त, मनोहर
    • Charming (Enchanting)

मनः (Manaḥ):

  • मनः (Manaḥ): मन
    • Mind

हरः (Haraḥ):

  • हरः (Haraḥ): हरने वाला (भगवान शिव)
    • The remover (Lord Shiva)

English Translation: "May the enchanting waterfall of the city of Lord Shiva, adorned with clusters of jasmine and kadamba, be untouched by any earthly disturbances."
Hindi Translation: “भगवान शिव के नगर के मनमोहक जलप्रपात, जो कदंब और मल्लिका के समूहित फूलों से सजा है, किसी भी भौतिक विघ्नों से अछूता रहे।”

तनोतु नो मनोमुदं विनोदिनीं महानिशं

Tanotu No Manomudaṃ Vinodinīṃ Mahāniśaṃ

तनोतु (Tanotu):

  • तनोतु (Tanotu): प्रदान करें
    • Grant (Bestow)

नो (No):

  • नो (No): हमें
    • Us

मनोमुदं (Manomudaṃ):

  • मनः (Manaḥ): मन
    • Mind
  • मुदं (Mudaṃ): आनंद, खुशी
    • Joy (Happiness)

विनोदिनीं (Vinodinīṃ):

  • विनोदिनी (Vinodinī): आनंद देने वाली
    • The giver of joy

महानिशं (Mahāniśaṃ):

  • महानिशं (Mahāniśaṃ): महान रात्रि
    • Great night

English Translation: "May it grant us joy and delight during the great night."
Hindi Translation: “यह हमें महान रात्रि के दौरान आनंद और खुशी प्रदान करे।”

परिश्रय परं पदं तदंगजत्विषां चयः

Pariśraya Paraṃ Padaṃ Tadanga-Jatviṣāṃ Chayaḥ

परिश्रय (Pariśraya):

  • परिश्रय (Pariśraya): सहयोग, सहायता
    • Support (Assistance)

परं (Paraṃ):

  • परं (Paraṃ): सर्वोच्च
    • Supreme

पदं (Padaṃ):

  • पदं (Padaṃ): पद, स्थान
    • Position (Place)

तदंगजत्विषां (Tadangajātviṣāṃ):

  • तदंगज (Tadangaja): वह जो अंग से उत्पन्न
    • That which is born from the body
  • त्विषां (Taviṣāṃ): ऊर्जा, प्रकाश
    • Energy (Radiance)

चयः (Chayaḥ):

  • चयः (Chayaḥ): छाया, संरक्षण
    • Shadow (Protection)

English Translation: "May it be the supreme support for the radiance of the body."
Hindi Translation: “यह शरीर के प्रकाश के लिए सर्वोच्च सहारा बने।”

प्रचण्ड वाडवानल प्रभाशुभप्रचारणी महाष्टसिद्धिकामिनी जनावहूत जल्पना। विमुक्त वाम लोचनो विवाहकालिकध्वनिः शिवेति मन्त्रभूषगो जगज्जयाय जायताम्‌ ॥१५॥

प्रचण्ड वाडवानल प्रभाशुभप्रचारणी

Prachanda Vāḍavānala Prabhāśubhapracāraṇī

प्रचण्ड (Prachanda):

  • प्रचण्ड (Prachanda): उग्र, प्रबल
    • Fierce (Intense)

वाडवानल (Vāḍavānala):

  • वाडवानल (Vāḍavānala): अग्नि की लपटें
    • Flame of fire

प्रभा (Prabhā):

  • प्रभा (Prabhā): प्रकाश
    • Radiance

शुभ (Śubha):

  • शुभ (Śubha): शुभ, कल्याणकारी
    • Auspicious (Beneficial)

प्रचारणी (Pracāraṇī):

  • प्रचारणी (Pracāraṇī): फैलाने वाली
    • Spreader (Distributor)

English Translation: "The fierce flames of fire radiate auspiciousness."
Hindi Translation: “अग्नि की प्रचंड लपटें शुभता का प्रकाश फैलाती हैं।”

महाष्टसिद्धिकामिनी जनावहूत जल्पना

Mahāṣṭasiddhikāminī Janāvahūta Jalpanā

महाष्टसिद्धि (Mahāṣṭasiddhi):

  • महाष्टसिद्धि (Mahāṣṭasiddhi): आठ प्रमुख सिद्धियों की देवी
    • Goddess of the eight great achievements

कामिनी (Kāminī):

  • कामिनी (Kāminī): कामना करने वाली
    • Desiring (Wishful)

जनावहूत (Janāvahūta):

  • जन (Jana): लोग, जनता
    • People (Public)
  • अवहूत (Avahūta): आमंत्रित
    • Invited

जल्पना (Jalpanā):

  • जल्पना (Jalpanā): बातचित, संवाद
    • Conversation (Dialogue)

English Translation: "The goddess who grants the eight achievements invites the people for conversation."
Hindi Translation: “जो देवी आठ सिद्धियों को प्रदान करती हैं, वह लोगों को संवाद के लिए आमंत्रित करती हैं।”

विमुक्त वाम लोचनो विवाहकालिकध्वनिः

Vimukta Vāma Locano Vivāhakālikadhvaniḥ

विमुक्त (Vimukta):

  • विमुक्त (Vimukta): मुक्त, स्वतंत्र
    • Liberated (Free)

वाम (Vāma):

  • वाम (Vāma): बायां, सौम्य
    • Left (Gentle)

लोचनो (Locano):

  • लोचनो (Locano): आंखें
    • Eyes

विवाहकालिक (Vivāhakālika):

  • विवाहकालिक (Vivāhakālika): विवाह का समय
    • Marriage time

ध्वनिः (Dhvaniḥ):

  • ध्वनिः (Dhvaniḥ): ध्वनि, आवाज़
    • Sound

English Translation: "The liberated left eye emits the sound of the marriage time."
Hindi Translation: “मुक्त बाईं आंख विवाह के समय की ध्वनि प्रकट करती है।”

शिवेति मन्त्रभूषगो जगज्जयाय जायताम्

Śive-ti Mantrabhūṣago Jagajjayāya Jāyatām

शिवेति (Śive-ti):

  • शिवेति (Śive-ti): 'शिव' का जप करना
    • Chanting 'Shiva'

मन्त्रभूषगो (Mantrabhūṣago):

  • मन्त्र (Mantra): मंत्र
    • Mantra
  • भूषग (Bhūṣaga): गहना, आभूषण
    • Ornament (Jewelry)

जगज्जयाय (Jagajjayāya):

  • जगत (Jagat): संसार
    • Universe
  • जयाय (Jayāya): विजय के लिए
    • For victory

जायताम् (Jāyatām):

  • जायताम् (Jāyatām): उत्पन्न हो
    • May it be born (May it arise)

English Translation: "May the chanting of Shiva, adorned with mantras, bring victory to the universe."
Hindi Translation: “शिव का जप, जो मंत्रों से अलंकृत है, संसार में विजय लाए।”

इमं हि नित्यमेव मुक्तमुक्तमोत्तम स्तवं पठन्स्मरन्‌ ब्रुवन्नरो विशुद्धमेति संततम्‌। हरे गुरौ सुभक्तिमाशु याति नान्यथागतिं विमोहनं हि देहिनां सुशङ्करस्य चिंतनम् ॥१६॥

इमं हि नित्यमेव मुक्तमुक्तमोत्तम स्तवं

Imaṃ Hi Nityameva Mukta-Muktamottama Stavaṃ

इमं (Imaṃ):

  • इमं (Imaṃ): यह
    • This

हि (Hi):

  • हि (Hi): वास्तव में
    • Indeed

नित्यमेव (Nityameva):

  • नित्य (Nitya): हमेशा
    • Eternal
  • एव (Eva): केवल
    • Only

मुक्तमुक्तमोत्तम (Mukta-Muktamottama):

  • मुक्त (Mukta): मुक्त, स्वतंत्र
    • Liberated (Free)
  • मुक्तमोत्तम (Muktamottama): सर्वोत्तम मुक्ति
    • Highest liberation

स्तवं (Stavaṃ):

  • स्तव (Stava): स्तुति, प्रार्थना
    • Hymn (Praise)

English Translation: "This indeed is the eternal hymn of the highest liberation."
Hindi Translation: “यह वास्तव में सर्वोच्च मुक्ति का शाश्वत स्तुति है।”

पठन्स्मरन्‌ ब्रुवन्नरो विशुद्धमेति संततम्

Paṭhansmaraṇ Bruvannarō Viśuddhameti Santatam

पठन् (Paṭhan):

  • पठन् (Paṭhan): पढ़ना
    • Reciting

स्मरन् (Smaraṇ):

  • स्मरन् (Smaraṇ): स्मरण करना
    • Remembering

ब्रुवन् (Bruvan):

  • ब्रुवन् (Bruvan): कहकर
    • Speaking

नरो (Narō):

  • नर (Nara): मनुष्य
    • Man

विशुद्धम् (Viśuddham):

  • विशुद्धम् (Viśuddham): शुद्ध, पवित्र
    • Pure (Clean)

एति (Eti):

  • एति (Eti): पहुँचता है
    • Attains

संततम् (Santatam):

  • संततम् (Santatam): निरंतर
    • Constantly

English Translation: "The person who recites and remembers it, speaking it, becomes pure constantly."
Hindi Translation: “जो इसे पढ़ता और स्मरण करता है, वह निरंतर शुद्ध होता है।”

हरे गुरौ सुभक्तिमाशु याति नान्यथागतिं

Hare Gurau Subhaktiṃ Āśu Yāti Nānyathāgatiṃ

हरे (Hare):

  • हरे (Hare): भगवान विष्णु का नाम
    • Name of Lord Vishnu

गुरौ (Gurau):

  • गुरौ (Gurau): गुरु में
    • In the Guru

सुभक्तिम् (Subhaktiṃ):

  • सुभक्ति (Subhakti): अच्छी भक्ति
    • Good devotion

आशु (Āśu):

  • आशु (Āśu): जल्दी
    • Quickly

याति (Yāti):

  • याति (Yāti): प्राप्त करता है
    • Attains

नान्यथागतिं (Nānyathāgatiṃ):

  • नान्यथा (Nānyathā): और कोई अन्य मार्ग नहीं
    • No other path

English Translation: "One quickly attains good devotion to the Guru; there is no other way."
Hindi Translation: “कोई और मार्ग नहीं है; व्यक्ति जल्दी ही गुरु की अच्छी भक्ति प्राप्त करता है।”

विमोहनं हि देहिनां सुशङ्करस्य चिंतनम्

Vimohanaṃ Hi Dehināṃ Suśaṅkarasya Cintanam

विमोहनं (Vimohanaṃ):

  • विमोहनं (Vimohanaṃ): मोहन, मोह को दूर करना
    • Liberation (Removal of illusion)

हि (Hi):

  • हि (Hi): वास्तव में
    • Indeed

देहिनां (Dehināṃ):

  • देहिनां (Dehināṃ): शरीर धारण करने वालों का
    • Of the embodied beings

सुशङ्करस्य (Suśaṅkarasya):

  • सुशङ्कर (Suśaṅkara): भगवान शिव का नाम
    • Lord Shiva

चिंतनम् (Cintanam):

  • चिंतनम् (Cintanam): चिंतन, विचार
    • Contemplation

English Translation: "Indeed, contemplation of Lord Shiva liberates the embodied beings."
Hindi Translation: “वास्तव में, भगवान शिव का चिंतन शरीर धारण करने वालों को मोक्ष प्रदान करता है।”

पूजाऽवसानसमये दशवक्रत्रगीतं यः शम्भूपूजनपरम् पठति प्रदोषे। तस्य स्थिरां रथगजेंद्रतुरंगयुक्तां लक्ष्मिं सदैव सुमुखीं प्रददाति शम्भुः ॥१७॥

पूजाऽवसानसमये दशवक्रत्रगीतं

Pūjā'vasānasamayē Daśavakratragītaṃ

पूजाऽवसानसमये (Pūjā'vasānasamayē):

  • पूजा (Pūjā): पूजा
    • Worship
  • अवसानसमये (Avasānasamayē): समाप्ति के समय पर
    • At the end of

दशवक्रत्रगीतं (Daśavakratragītaṃ):

  • दशवक्र (Daśavakra): दस वक्र, दस दिशाओं में
    • Ten directions
  • त्रगीतं (Tragītaṃ): गाई गई धुन
    • Sung hymn

English Translation: "At the end of worship, the hymn sung in ten directions..."
Hindi Translation: “पूजा के अंत में, दस दिशाओं में गाई गई स्तुति...”

यः शम्भूपूजनपरम् पठति प्रदोषे

Yaḥ Śambhūpūjanaparam Paṭhati Pradoṣē

यः (Yaḥ):

  • यः (Yaḥ): जो
    • Who

शम्भूपूजनपरम् (Śambhūpūjanaparam):

  • शम्भू (Śambhū): भगवान शिव का नाम
    • Lord Shiva
  • पूजन (Pūjana): पूजा
    • Worship
  • परम् (Param): विशेष
    • Supreme

पठति (Paṭhati):

  • पठति (Paṭhati): पढ़ता है
    • Recites

प्रदोषे (Pradoṣē):

  • प्रदोष (Pradoṣa): प्रदोष, संध्या का समय
    • Twilight period

English Translation: "Who recites the supreme worship of Lord Shiva at twilight..."
Hindi Translation: “जो भगवान शिव की विशेष पूजा को संध्या के समय पढ़ता है...”

तस्य स्थिरां रथगजेंद्रतुरंगयुक्तां

Tasya Sthirāṃ Rathagajendraturangayuktāṃ

तस्य (Tasya):

  • तस्य (Tasya): उसके लिए
    • For him

स्थिरां (Sthirāṃ):

  • स्थिरां (Sthirāṃ): स्थिर, स्थायी
    • Steadfast

रथगजेंद्रतुरंगयुक्तां (Rathagajendraturangayuktāṃ):

  • रथ (Ratha): रथ
    • Chariot
  • गजेंद्र (Gajendra): हाथी का राजा
    • King of elephants
  • तुरंग (Turanga): घोड़ा
    • Horse
  • युक्तां (Yuktāṃ): युक्त, संयुक्त
    • Associated

English Translation: "For him, the steadfast goddess associated with chariots, elephants, and horses..."
Hindi Translation: “उसके लिए, रथ, हाथियों और घोड़ों से संबंधित स्थायी देवी...”

लक्ष्मिं सदैव सुमुखीं प्रददाति शम्भुः

Lakṣmiṃ Sadaiva Sumukhīṃ Pradadāti Śambhuḥ

लक्ष्मिं (Lakṣmiṃ):

  • लक्ष्मी (Lakṣmī): धन और समृद्धि की देवी
    • Goddess of wealth and prosperity

सदैव (Sadaiva):

  • सदैव (Sadaiva): हमेशा
    • Always

सुमुखीं (Sumukhīṃ):

  • सुमुखी (Sumukhī): सुन्दर चेहरे वाली
    • Beautiful-faced

प्रददाति (Pradadāti):

  • प्रददाति (Pradadāti): प्रदान करता है
    • Bestows

शम्भुः (Śambhuḥ):

  • शम्भु (Śambhu): भगवान शिव का नाम
    • Lord Shiva

English Translation: "Lord Shiva bestows upon him the ever-beautiful goddess Lakshmi."
Hindi Translation: "भगवान शिव उसे हमेशा सुन्दर देवी लक्ष्मी प्रदान करते हैं।"

॥ इति श्रीरावणकृतं शिव ताण्डवस्तोत्रं सम्पूर्णम् ॥

इति श्रीरावणकृतं

Iti Śrī Rāvaṇakṛtaṃ

इति (Iti):

  • इति (Iti): इस प्रकार
    • Thus

श्रीरावणकृतं (Śrī Rāvaṇakṛtaṃ):

  • श्री (Śrī): श्री, सम्मानित
    • Revered
  • रावण (Rāvaṇa): रावण, भगवान शिव का भक्त
    • Rāvaṇa (a devotee of Lord Shiva)
  • कृतं (Kṛtaṃ): द्वारा किया गया
    • Composed

English Translation: "Thus, composed by the revered Rāvaṇa..."
Hindi Translation: “इस प्रकार, सम्मानित रावण द्वारा रचित...”

शिव ताण्डवस्तोत्रं सम्पूर्णम्

Śiva Tāṇḍavastotraṃ Sampūrṇam

शिव (Śiva):

  • शिव (Śiva): भगवान शिव
    • Lord Shiva

ताण्डवस्तोत्रं (Tāṇḍavastotraṃ):

  • ताण्डव (Tāṇḍava): तांडव नृत्य
    • Tandava dance
  • स्तोत्रं (Stotraṃ): स्तुति, प्रार्थना
    • Hymn or praise

सम्पूर्णम् (Sampūrṇam):

  • सम्पूर्णम् (Sampūrṇam): पूर्ण, समाप्त
    • Complete

English Translation: "The hymn of the Tandava dance of Lord Shiva is complete."
Hindi Translation: "भगवान शिव के तांडव नृत्य की स्तुति पूर्ण हुई।"

Share

‌

  • ‌

    ‌
    ‌

    ‌

    ‌
  • ‌

    ‌
    ‌

    ‌

    ‌
  • ‌

    ‌
    ‌

    ‌

    ‌
  • ‌

    ‌
    ‌

    ‌

    ‌
  • ‌

    ‌
    ‌

    ‌

    ‌
  • ‌

    ‌
    ‌

    ‌

    ‌
  • ‌

    ‌
    ‌

    ‌

    ‌
  • ‌

    ‌
    ‌

    ‌

    ‌
  • ‌

    ‌
    ‌

    ‌

    ‌